Codex
Özgür Şahin
Site Kurucusu
Planlama yanılgısı, yaygın bir iyimser yanlılığın tezahürlerinden yalnızca biridir. Çoğumuz dünyayı gerçekte olduğundan daha iyicil, kendi özelliklerimizi gerçekte olduklarından daha olumlu ve benimsediğimiz hedefleri de olduklarından daha ulaşılabilir olarak görürüz.”
Planlama hatası, deneyimlerimizle çelişse bile, bir görevi tamamlamak için gereken süreyi, bu görevle ilişkili maliyetleri ve riskleri hafife alma eğilimimizi tanımlar.
Adından da anlaşılacağı gibi, planlama yanılgısı gelecek için kötü plan yapmamıza neden olabilir ve bir görevin taleplerine (zaman, para, enerji veya başka bir şey) ilişkin gerçekçi tahminleri göz ardı eden kararlar almamıza neden olabilir. Ayrıca risk ve şans unsurlarını küçümsememize yol açar; bunun yerine, sadece kendi yeteneklerimize odaklanırız.
Planlama yanılgısı ilk olarak davranışsal ekonomi alanında iki temel figür olan Daniel Kahneman ve Amos Tversky tarafından ortaya kondu. 1977 tarihli bir makalede Kahneman ve Tversky, gelecek hakkında tahminlerde bulunurken, insanların büyük ölçüde, genellikle yanlış olan sezgisel yargılara güvenme eğiliminde olduklarını savundular. Bununla birlikte, insanların yaptığı hata türleri rastgele değil, sistematiktir. Bu da bunların tek tip bilişsel önyargılardan kaynaklandığını gösterir.
Planlama Yanılgısı kimi etkiler
Planlama yanılgısı, ister lisans öğrencisi, ister şehir plancısı veya bir kuruluşun CEO’su olsun, herkesi etkiler. Peki neden olur:
Planlama Yanılgısı nedenleri
1- Olumluya Odaklanmayı Tercih Ederiz
Dünyadan ve diğer insanlardan iyimser beklentilerimiz var; olumlu olayları olumsuz olaylardan daha fazla hatırlamamız daha olası ve en önemlisi, karar verme süreçlerimizde olumlu bilgileri tercih etme eğilimindeyiz.
2- Orijinal Planımıza Demir Atarız
Demir atma, planlama yanılgısında büyük rol oynayan başka bir bilişsel önyargı türüdür. Karar verirken erken bilgilere çok fazla güvenme eğilimidir.
3- Olumsuz Veriler
Yeteneklerimize ve sıkı çalışmamıza olumlu sonuçlar atfetme eğilimindeyken, olumsuz sonuçları kontrolümüz dışındaki faktörlere atfederiz.
4- Toplumsal Baskı
Projeleri hızlı ve sorunsuz bir şekilde bitirmek için organizasyonel baskı, planlama yanılgısının başlıca nedenidir. İşyeri kültürleri genellikle rekabetçidir ve bir proje hakkında daha az hevesli görüş bildiren veya diğerlerinden daha uzun bir zaman çizelgesinde ısrar eden bireyler için maliyetler olabilir.
Planlama yanılgısı nasıl önlenir?
Yapılabilecek şey, planlama yanılgısını kabullenmek, planlama sürecine bundan kaçınmamıza yardımcı olabilecek adımlar atmak. Bunlar :
Planlama yanılgısına verilebilecek en bilindik örnek şüphesiz; planlanandan on yıl uzun süren inşaatı, öngörülenden 14.5 katı fazla maliyetiyle (102 milyon dolar) Sidney Opera Binası’dır.
Planlama hatası, deneyimlerimizle çelişse bile, bir görevi tamamlamak için gereken süreyi, bu görevle ilişkili maliyetleri ve riskleri hafife alma eğilimimizi tanımlar.
Adından da anlaşılacağı gibi, planlama yanılgısı gelecek için kötü plan yapmamıza neden olabilir ve bir görevin taleplerine (zaman, para, enerji veya başka bir şey) ilişkin gerçekçi tahminleri göz ardı eden kararlar almamıza neden olabilir. Ayrıca risk ve şans unsurlarını küçümsememize yol açar; bunun yerine, sadece kendi yeteneklerimize odaklanırız.
Planlama yanılgısı ilk olarak davranışsal ekonomi alanında iki temel figür olan Daniel Kahneman ve Amos Tversky tarafından ortaya kondu. 1977 tarihli bir makalede Kahneman ve Tversky, gelecek hakkında tahminlerde bulunurken, insanların büyük ölçüde, genellikle yanlış olan sezgisel yargılara güvenme eğiliminde olduklarını savundular. Bununla birlikte, insanların yaptığı hata türleri rastgele değil, sistematiktir. Bu da bunların tek tip bilişsel önyargılardan kaynaklandığını gösterir.
Planlama Yanılgısı kimi etkiler
Planlama yanılgısı, ister lisans öğrencisi, ister şehir plancısı veya bir kuruluşun CEO’su olsun, herkesi etkiler. Peki neden olur:
Planlama Yanılgısı nedenleri
- Olumluya odaklanmayı tercih ederiz
- Orijinal planımıza demir atarız
- Olumsuz veriler
- Toplumsal baskı
1- Olumluya Odaklanmayı Tercih Ederiz
Dünyadan ve diğer insanlardan iyimser beklentilerimiz var; olumlu olayları olumsuz olaylardan daha fazla hatırlamamız daha olası ve en önemlisi, karar verme süreçlerimizde olumlu bilgileri tercih etme eğilimindeyiz.
2- Orijinal Planımıza Demir Atarız
Demir atma, planlama yanılgısında büyük rol oynayan başka bir bilişsel önyargı türüdür. Karar verirken erken bilgilere çok fazla güvenme eğilimidir.
3- Olumsuz Veriler
Yeteneklerimize ve sıkı çalışmamıza olumlu sonuçlar atfetme eğilimindeyken, olumsuz sonuçları kontrolümüz dışındaki faktörlere atfederiz.
4- Toplumsal Baskı
Projeleri hızlı ve sorunsuz bir şekilde bitirmek için organizasyonel baskı, planlama yanılgısının başlıca nedenidir. İşyeri kültürleri genellikle rekabetçidir ve bir proje hakkında daha az hevesli görüş bildiren veya diğerlerinden daha uzun bir zaman çizelgesinde ısrar eden bireyler için maliyetler olabilir.
Planlama yanılgısı nasıl önlenir?
Yapılabilecek şey, planlama yanılgısını kabullenmek, planlama sürecine bundan kaçınmamıza yardımcı olabilecek adımlar atmak. Bunlar :
- Tekil ve dağılmış tüm bilgileri takip etmek
- Planlama süreçlerinde dış verilerden yararlanmak
- Büyük projeleri bileşenlerine ayırmak olacaktır.
Planlama yanılgısına verilebilecek en bilindik örnek şüphesiz; planlanandan on yıl uzun süren inşaatı, öngörülenden 14.5 katı fazla maliyetiyle (102 milyon dolar) Sidney Opera Binası’dır.