Doğru Konuşmayı Tehdit Eden Alışkanlıklar

  • Konuyu Başlatan Konuyu Başlatan dideM
  • Başlangıç tarihi Başlangıç tarihi

dideM

Kullanıcı
Katılım
5 Eyl 2007
Puanları
0
Konum
İstanbul
Özellikle konuşmanın doğruluğunu bozan, kişinin kültürlü, ciddi ve güvenilir izlenimini zedeleyen bu tür alışkanlıkları sıralayalım.

Heceleri Atlayarak Konuşmak: Buna hece bağlamaları demek de mümkün. Sözcükleri olmaları gerektiği gibi değil, kısaltarak, bazı harflerini yutarak söylemek anlamına gelir. Bazı sözcükler bu nedenle bambaşka bir biçime girer. Bunda yöresel ağızların etkileri bulunmakla birlikte asıl neden dikkatsizliktir. Hızlı konuşan kişilerdeyse sözcükler tam olarak boğumlandırılamadığından, harf ya da hece kaybı doğaldır. Harf ya da hece atlamalarıyla ilgili en sık duyduğumuz örnekler şunlardır: gaste (gazete), nassınız? (nasılsınız?), mayne (muayene), hanfendi (hanımefendi), beyfendi (beyefendi), kitlemek (kilitlemek), hakkaten (hakikaten),di mi? (değil mi?), taam (tamam), anane (anneanne), satlık(satılık)…

Yanlış Öğrenilmiş Sözcüklerle Konuşmak: Bu durum sözcüğün bir harfini ya da hecesini yutmaktan daha farklıdır. Sonuçta sözcük tümüyle değişebilir. Kişi ya sözcüğü yanlış öğrendiği için, ya da söyleyemediği, boğumlama güçlüğü çektiği için yanlış seslendirir. Elbette burada da yöresel ağızların etkisi olmaktadır.

Yanlış kullanıma birkaç örnek verelim: Kirpit (kibrit), annam (anlam), alentrik ya da alentrink (elektrik), şemşiye (şemsiye) okşijen (oksijen), payton (fayton), eşortuman (eşofman), belber (berber), üş (üç), yannış (yanlış), antreman (antrenman), enfaktüs (enfarktüs)…

Yanlış Türetmeler Yapmak: ‘Evet, efendim. Hafif nemli bir bezle silerekten temizleyin!’, ‘Mesleğe tezgahta çorap sataraktan başladı.’

Yukarıdaki ifadelerde yer alan ‘silerekten’ , ‘sataraktan’ gibi sözcükler, Türkçe’de yoktur. Fiillerin sonuna getirilen –ten ekiyle türetilen bu sözcükler, halk arasında sıkça kullanılmalarına karşın dil kurallarına aykırı, dolayısıyla da yanlıştır. Bu sözcükler, silerek, satarak biçiminde söylenmelidir. Ancak yanlışlığına karşın bu-ten ekiyle uydurulan sözcüklerin, toplumun her kesiminde son derece yaygın kullanıldığını vurgulamakta yarar var.

Örneğin, sohbet/söyleşi programlarıyla ünlü, ciddiyetiyle saygı uyandıran bir televizyon programcımız bile şöyle diyebiliyor: ‘Bizler, sizin kitaplarınızı okuyaraktan, konuşmalarınızı dinleyerekten, uyarılarınıza kulak vererekten kendimizi yetiştirdik…’
Eh, sokaktaki vatandaş da kendini ‘tek tek basaraktan, bade süzerekten’ gibi şarkılarla yetiştirdiği için hoş görülebilir belki, ama gerçek şudur: Fiillerin bu biçimde türetilmesi kesinlikle yanlıştır.

Benzer biçimde Türkçe’de ‘biraz önce’ anlamına gelen demin sözcüğü-cek ekiyle birleştirilir ve ‘demincek’ olarak söylenir. Oysa ‘demincek’ diye bir sözcüğümüz yoktur; uydurulmuştur. Bu tür yanlış örnekleri arttırmak mümkündür: sonra yerine ‘sonracıma’, elbette yerine ‘helbet’, mükemmel yerine ‘ mükemmelen’ kullanıldığını sık sık duyarız.

Fiil Çekim Eklerini Eksik Boğumlandırmak: Fiil çekimlerindeki ekler de, hece atlamalarıyla konuşmada olduğu gibi kısaltılarak söylenebiliyor. Sonuçta bu da bir tür yuvarlama sayılabilir ve fiilin bütünlüğünü ortadan kaldıran bir kullanımdır. Yöresel konuşmaların etkisiyle de yaygınlaşmıştır. Özellikle – miş’li geçmiş zamanın 2. tekil şahıs çekimiyle, 1. ve 2. çoğul şahıs çekimlerinde harf eksiltmesi ya da değişimi yapıldığını görüyoruz. Örnek: yapmışın (yapmışsın), gitmişiniz (gitmişsiniz), vermişik (vermişiz), okumuşun (okumuşsun), yemişiniz (yemişsiniz), uyumuşuk(uyumuşuz)…

Bazı fiiller, gelecek zaman çekimlerinde de kısaltılarak söylenebiliyor. Bu da kaçınılmazı zorunlu olan hatalı bir söyleyiş biçimidir. Vereceğim diye yazılan bir kelimenin ‘vercem’ olarak kullanılması bunun tipik bir örneğidir. Diğer örnekler: bakacağız (doğru boğumlandırılması ‘bakıcaz’, yanlış kullanımı ‘bakcaz’), gelecek (doğru boğumlandırılması ‘gelicek’, yanlış kullanımı ‘gelcek’), yazacaklar(doğru boğumlandırılması ‘yazıcaklar’, yanlış kullanımı ‘yazcaklar’)…

Örneklerden de anlaşılacağı gibi,fiilin sonunda dar söylenmesi gereken a,e gibi harfler tümüyle yutulmaktadır. Bu yanlış alışkanlığın kökeninde de yöresel konuşmaların etkileri yaratmaktadır.

Kaynak: Sesler, Sözler, Etkiler, Müjgan Özçay, Günışığı Araştırma Kitaplığı


Alıntı
 
Teşekkürler Didem.
Konu hakkında duyarlı insanları görmek mutluluk verici.  :)
 
Bülent' Alıntı:
Teşekkürler Didem.
Konu hakkında duyarlı insanları görmek mutluluk verici.  :)

Evet, elimden geldiğince duyarlı olmaya çalışıyorum. Gerçi bildiğim kadarıyla kısaltma anlamında konuşurken dili bozmuş sayılmıyoruz. Henüz tam olarak araştırma yapmadım ama öyle biliyorum.

Bu arada ilk senin yorum yazacağını biliyordum:))

Rica ederim  ;)
 
Alıntı
alentrik ya da alentrink
lafına çok güldüm daha önce hiç duymamıştım   

Ben de hiç duymamıştım.

Bıçak yerine pıçak kullananlar var mesela ve de düzeltmek isteyince iddia ederler sen yanlış biliyorsun diye:)))
 
dideM' Alıntı:
Alıntı
alentrik ya da alentrink
lafına çok güldüm daha önce hiç duymamıştım   

Ben de hiç duymamıştım.

Bıçak yerine pıçak kullananlar var mesela ve de düzeltmek isteyince iddia ederler sen yanlış biliyorsun diye:)))
Yarama parmak basma :( Kayınvalidem çok inattır bu konuda ve çocukların yanında abuk subuk şeyler konuşur düzeltince de bana kızar >:(
 
Şive farklılıkları kelimelerin söyleniş biçimini farklılaştırıyor.
Bazılarında yöresel şive faklılıkları kalıcı oluyor.Eğitimlerini bitirseler de konuşma üslupları değişmiyor.

Teşekkürler Didem. :)
 
çok güzel bir paylaşım öğrenilmesi gereken çok şey var içinde,  teşekkürler...
 
Valla doğru konuşamadığım aşikar :d
Keza bizim türkçe öğretmenimiz bir muhasebeci idi, hey gidi günler.
Ama konu sağlam vesselam.
Teşekkürler.
 
Bu yanlışların çoğunu devlet kanalları dahil bir çok özel kanallarda sıkça rastlıyoruz,güldürmek yada sempatik olmak adına bir çok kişide bu replikleri kullanarak Türkçe'nin erozyonuna sebep oluyor.
Retük sigarayı sansürleyeceğine dilimize önem verse çok daha iyi olur diye düşünüyorum
 
sorunlar cok iyibir sekilde ifade edılmıs ama cozum yok...
dıdem hanım cozumude sızden beklıyoruz...
benım cozume ıhtıyacım var cunku
 
sorunlar cok iyibir sekilde ifade edılmıs ama cozum yok...
Çözüm yok mu! Gayet açıklamış diye düşünüyorum ama yine de yazayım tekrar:

Heceleri Atlayarak Konuşmak
gaste (gazete), nassınız? (nasılsınız?), mayne (muayene)
Heceleri atlamayın.
Yanlış Öğrenilmiş Sözcüklerle Konuşmak
Yanlış Türetmeler Yapmak
Fiil Çekim Eklerini Eksik Boğumlandırmak
Biraz daha fazla kitap okursanız sözcüklerin doğrularını öğrenebilirsiniz. Ya da yanlış olduğunu düşündüğünüz kelimeleri yazım kılavuzundan inceleyebilirsiniz. Türetmelerle ilgili olarak da okuma iyi bir yöntemdir.
Bunları önceden bilmiyor iseniz, şu anda öğrenmiş oldunuz. :)



 
anobis' Alıntı:
sorunlar cok iyibir sekilde ifade edılmıs ama cozum yok...
dıdem hanım cozumude sızden beklıyoruz...
benım cozume ıhtıyacım var cunku

çözüm basit... Sözlük okuyun... Ben okul zamanlarımda çok okudum... kitap okuyun.. ağır kitaplar olmasın.. atıyorum basit yalın sade dille yazılmış romanlar olabilir...

bir başkasından beklenecek bir şey değil ki bu....
çözüm sizsiniz.
 
dıdem hanım cozum derken sık sık alıskanlıklardan soz etmıssınız alıskanlıklarımızdan kurtulmak bu kadar zor olmasa gerek .
bırde kıtap okumaktan soz edıyorsunuz kıtap okuyarak sadece yazı dılızını gelıstırırsınız kı benım buna ıhtıyacım yok ben konusma dılımı nasıl guzellestırır gelıstırırım onu ogrenmek ıstıyorum kelıme hazınemı gelıstırmeme ıhtıyacım yok ...
yınede tsk ederım yardımcı oldugunuz ıcın ???
 
Yazı dilidir konuşma dilini etkileyen.. O yüzden ne kadar kitap okursanız doğru yazımı, dolayısıyla doğru konuşmayı öğrenebilirsiniz.

Ben teşekkür ederim :)
 
Ay konuya tam bir yıl sonra mesaj yazdım, neredeyse kültürel patlama oldu.
Yukarıda bahsi geçen alışkanklıklarınızdan kurtulursanız, varsa tabi.

En azından tehditleri ortadan kaldırırsınız.Keza okumakta çok önemli diğer arkadaşlarımında belirttiği gibi.
Konuşurken çok saçmalayan biri olarak diyorum, okumak çok iyi geliyor.


Ve ve ve ve alt kısmada katılıyorum.


dideM' Alıntı:
Yazı dilidir konuşma dilini etkileyen.. O yüzden ne kadar kitap okursanız doğru yazımı, dolayısıyla doğru konuşmayı öğrenebilirsiniz.

Ben teşekkür ederim :)
 
Geri
Üst