Codex
Özgür Şahin
Site Kurucusu
Yeni kıdem tazminatı sisteminin onaylanmasıyla birlikte birçok kişi rahat bir nefes alırken kafaları karıştıran bazı soruları sizler için araştırdık. Kıdem tazminatı için öngörülen fon sistemi bir süredir tartışılırken, yeni sistemin detayları da ortaya çıkmaya başladı. Radikal, milyonlarca çalışanın merakla beklediği yeni sistemi 10 soruda değerlendirdi. İşte yeni kıdem tazminatı sistemi ve bu sistemin avantajları, dezavantajları:
1- Kıdem tazminatı fonu devreye girdiğinde, bugüne kadar biriken kıdemler ne olacak?
Cevap: Sistem devreye girene kadar biriken kıdem tazminatları için iki seçenek söz konusu. İlkinde, eski sistemde biriken kıdem tazminatının yine eski sistemde kalması. Bu durumda, işten çıkarılma söz konusu olduğunda işverenden kıdem tazminatı fonu devreye girene kadar biriken tazminat talep edilebilecek. İkinci seçenek ise, işveren ve çalışanın uzlaşarak fona katılması. Bu durumda işveren geçmişten gelen kıdem tazminatı birikimini toplu bir şekilde fona aktaracak.
2- Kıdem tazminatı fonu için kesinti oranı ne olacak?
Cevap: Halen işçiye kıdem tazminatı ödenirken, her çalışma yılı için bir brüt maaşı dikkate alınıyor. Bu aylığa bölündüğünde ise, yüzde 8,3′e denk geliyor. Bu rakamın işveren için ciddi bir maliyet oluşturacağı dikkate alınarak yüzde 4′lük aylık kesinti oranında karar kılındı. Her ay işveren Emeklilik Gözetim Merkezi adına açılan hesaba bu parayı aktaracak. Ancak işveren kıdem tazminatı fonunu gerekçe göstererek, çalışandan herhangi bir kesinti yapamayacak. Yüzde 4′lük kesinti oranının 1 aylık brüt maaşı karşılar noktaya gelmesi için uzunca bir süre bu paraya dokunulmaması ve paranın iyi yatırım araçlarında değerlendirilmesi gerekiyor.
3- İşveren kıdem tazminatı fonuna ödemesi gereken yüzde 4′ü ödemezse ne olacak?
Cevap: Çalışan, kıdem tazminatı ödemelerini takip edebilecek. İşverenin ödemesi gereken tutarı ödemediğini fark ederse, yargıya başvuracak. Yetkililer bu konuda SGK primleri örneğini veriyor ve “SGK prim ödemelerinde aksaklık olduğunda yargıya başvuruluyor. Kıdem tazminatında da aynı süreç söz konusu olur” bilgisini veriyor.
4- Kıdem tazminatı kesintileri nerede değerlendirilecek?
Cevap: Kıdem tazminatı kesintileri, ruhsat verilen emeklilik şirketine aktarılacak. Emeklilik şirketi de, iki gün içinde kesintiyi yatırıma çevirecek. Hangi yatırım araçlarında değerlendirileceği hususuna ise çalışan karar verecek. Şirkete ise işveren karar verecek.
5- Kıdem tazminatı fonu, çalışanlar için bugünkü sisteme göre hangi avantaj ve dezavantajları taşıyor?
Cevap: Getirilen yeni sistem, işverenin her ay çalışan adına kıdem tazminatı fonuna aktarım yapmasını öngörüyor. Ancak, şu anda olduğu gibi her yıl için bir brüt maaşa denk gelecek şekilde çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için, faizlerin belli bir düzeyde kalması şart. Ancak ekonomi bürokrasisinin yaptığı hesaplamalarda, faizlerin önümüzdeki dönemde düşeceği öngörülüyor. Bu da çalışanlar adına bir kayıp anlamına gelebilir. Şu anki sistemde çalışan işten kendi rızası dışında çıkarılmışsa kıdem tazminatına hak kazanıyor. Bu da çalışanlar için bir güvence niteliğinde. Ancak yeni sistemde, işten çıkarma söz konusu olsa da çalışan kıdem tazminatını alamayacak. İşten çıkarmalarda sadece İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yapılacak maaşla çalışanların bir süre geçinmesi gündeme gelebilecek.
6- Kıdem tazminatı fonu, işverenler için bugünkü sisteme göre hangi avantaj ve dezavantajları taşıyor?
Cevap: Kıdem tazminatında çalışan için bir hesap açılması ve bu hesabın işyerleri değişse dahi devam etmesinin, çalışanların işyerine bağlılığını yok edebilecek bir uygulama olduğu belirtiliyor. Biriken kıdem tazminatı nedeniyle işini değiştirmeme uygulaması Türkiye ‘de çok yaygın. Bazı işverenler uygulamanın yürürlüğe girmesiyle birlikte, çalışan-işyeri bağlılığında sıkıntı olacağını vurguluyor. Şu anda Anadolu’da birçok işletme de kıdem tazminatı için ayrı bir kaynağı ayırmıyor. Kıdem tazminatının yasalaşmasının ardından ise, işveren için yeni bir maliyet oluşacak ve her ay yüzde 4′lük bir oranı fona aktarmak zorunda olacak. Buna özellikle de KOBİ’lerin itiraz etmesi bekleniyor.
7- Kıdem tazminatı fonunda biriken para hangi durumlarda çalışana verilebilecek?
Cevap: Adına 15 yıl süreyle kıdem tazminatı ödenen çalışan, bu sürenin sonunda fonda biriken parasının yarısını talep edebilecek. Ev alma durumunda ise, süre sınırı ortadan kalkacak. Bu durumda çalışana fonda biriken parasının yarısı verilebilecek. Bunun dışında kıdem tazminatı fonunda biriken paranın tamamı, ancak emeklilik veya malullük aylığı bağlanması noktasında çalışana verilecek. Ölüm durumunda ise, biriken tutar mirasçılara ödenecek.
8- Kıdem tazminatı fonuna aktarım yapan işverene, devlet herhangi bir destekleme yapacak mı?
Cevap: Kıdem tazminatı fonuna aktarım yapan işverenlerin, sigorta prim desteği veya başka yollarla desteklenmesi gündeme gelebilir. Bunun dışında kamu, kıdem tazminatı fonuna mali bir destekte bulunmayı şu anda öngörmüyor.
9- Kıdem tazminatı Fonu için, İşsizlik Sigortası Fonu devreye girecek mi?
Cevap: Evet girecek. Halen işverenden İşsizlik Sigortası Fonu için yüzde 2′lik prim kesintisi alınıyor. Bu kesintinin yüzde 1.5′i kıdem tazminatı fonuna aktarılacak. Böylece işverenin kıdem tazminatı fonundan kaynaklanan yükünün azaltılması hedefleniyor. Ancak bu formül de orta vadede, İşsizlik Sigortası Fonu’nun aktüaryel dengelerini bozabilecek bir uygulama.
10- Kıdem tazminatı fonunda kamunun rolü ne olacak?
Cevap: Kamu, kıdem tazminatı fonunda denetim ve piyasayı düzenlemekle yükümlü olacak. Fon ödemeleri ise, tamamen işverenin sorumluluğunda olacak.
