Codex
Özgür Şahin
Site Kurucusu
Onsekiz ayını tamamlayan masum küçüğünüz artık düşüp kalkmadan yürümeyi başarıyor olmalı. Ama unutmayın, daha çok değişecek ve öğreneceği çok şey var! Çocuğunuzun önemli gelişmeler göstereceği 19-24 ay arasındaki süreçte ay ay gelişim aşamalarını, sizi nelerin beklediğini ve nasıl bir yol izlemeniz gerektiğini dosyamızda bulacaksınız.
Bebeğiniz ilk yılını doldurduğunda ele avuca sığmaz olacak. Yürümeyi tam anlamıyla gerçekleştirebilmek için "hırs" yaptığını, düşüp bir yerlerini incitmesine rağmen kalkıp tekrar yürümesinden anlayabilirsiniz. En sonunda bu işi yüzde 100 kavradı mı, kendisini her şeyin hakimi olarak görmeye başlayacaktır. Çekmeceleri istediği gibi karıştıracak ve sizin istediğiniz bir şeyi yapmamak için direnecektir. Bu ona hiç bitmeyecek bir egemenlik gibi gelir. Her geçen gün biraz daha büyüdüğüne şahit olduğunuz bebeğiniz, ikinci yılının ortalarından itibaren de farklı gelişimler gösterecek. Bundan önceki iki ay boyunca 0-1 yaş ile 13-18 ay bebeklerin gelişim dönemini incelediğimiz dosyamıza, bu ay kaldığımız yerden devam ediyoruz. Geçmiş aylarda olduğu gibi bu ay da Alman Hastanesinden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Alper Soysal, 19-24 ay arasındaki bebeklerin ay ay gelişim aşamalarını anlattı ve aynı zamanda anne-babaların bu aylarda bebeklerinin gelişimine nasıl katkıda bunabilecekleriyle ilgili önerilerde bulundu.
19.ay
Fiziksel gelişim
Bu ayda bebeğiniz kendi hareket yeteneğini test etmeye devam edecektir. Geriye ve yana yürümekten, merdiven inip çıkmaktan keyif alır. Yoruluncaya kadar koşmak ister. Koşarken düşebileceğini unutmayın ve etrafının güvenli olduğunu kontrol edin, ancak tüm evi bu konuda güvenli hale getirmek zordur, özellikle ortadaki sehpaları ve çarpabileceği eşyaları kaldırabiliyorsanız kaldırın. Unutmayın, çocuğunuzun mesafe duyusu yoktur ve her istediği zaman kendini trenleyemeyebilir.
Çocuğunuzla müzik eşliğinde asker yürüyüşü yapabilirsiniz, bacağını en yukarı kaldırması gerektiğini gösterebilirsiniz. Bir kovayı bir eliyle tutup, diğer eliyle bloklar gibi küçük eşyaları içine atabilir, sonra hepsini boşaltır. Üstüste birçok bloğu parmaklarıyla güzelce yerleştirerek koyabilir ve sonra onları vurup devirmekten büyük keyif alır. Bu yaşta toplar, yap-bozlar, arabalar, küçük hayvanlar ve müzik aletleri gibi oyuncaklara ilgisi artar. Oyuncakları ve av aletlerini iter ve çeker.
Sosyal ve duygusal gelişim
Sizi gözleyerek yaptıklarınızı taklit etme yeteneği daha da gelişir. Arabayı yıkarken, bulaşık ve çamaşır makinesini doldurur ve boşaltırken size yardım etmek için ısrar edebilir. Ağırlığından fazla işleri kendisi yapmak istemeye hala eğilimlidir. Oyunla iş arasındaki farkı göremezler, bu nedenle istediği zaman size yardım etmesi için cesaretlendirin.
Kirli kıyafetleri çamaşır makinesine birlikte atın, deterjanı birlikte koyun. Arabayı yıkarken ona da bir bez verin, hatta hortumu tutmasına izin verin. Kirli kaşıkların bulaşık makinesine nasıl yerleştirildiğini gösterin, boşaltırken kendi plastik tabak ve bardaklarını aşağıdaki raflara yerleştirmesine izin verin.
Her ne kadar sürekli ortalarda şirinlikler ve gösteriler yapma isteği bir parça azalmış olsa da etrafında onu izleyen birileri olmasından hala hoşlanır. Büyüklerinin gözlemi altında olmayı ister. Bir şeyi yapmasını istemediğinizi sert bir tonda ona söylerseniz, ağlayabilir ve size sarılabilir, sakinleştirmenize ihtiyacı vardır.
Eğer ailenizi genişletmeyi düşünüyorsanız, muhtemelen çocuğunuzun nasıl etkileneceğinden endişelisinizdir. Çocuğunuz, en azından kısa bir süreliğine, bu olaydan mutlaka etkilenecektir. Doğuma uzak bir süre varken bu konuda konuşmayın, çünkü bu aylarda bir günle bir ay arasındaki farkı anlayamaz. Ancak yine de hazırlanmak için bir zamana ihtiyacınız var. Bebek yatağı, bebek arabası, araba koltuğu gibi bebek eşyalarının resimleri olduğu bir kitabı çocuğunuzla birlikte okuyun ve bebeğin bunlara ihtiyacı olduğunu anlatın. Yeni bebeğin kıyafetlerini birlikte yıkayın, katlayın ve dolaba yerleştirin. Ona bir oyuncak bebek alın, bebeği nasıl seveceğini öğrenmek için pratik yapsın. Bebeğe söylemesi için şarkı ve ninniler öğretin, önce oyuncak bebeğine, doğduktan sonra da kardeşine söylesin.
Dil ve anlama gelişimi
Eylem kelimelerini kullanmaya başlayabilir; gel, git ve at gibi...
Hikayeler okurken, bazen durduğunuzda boşlukları tamamlayacaktır. Bunu denemek için birçok kez okuduğunuz bir hikayeyi okurken bazı can alıcı kelimeleri söylemeden durun ve bekleyin, o tamamladığında bundan keyif alacaktır.
Resimli kitaplara bakın ve sırayla gördüğünüz resimlerin isimlerini söyleyin. Resimdekilerin neler yaptığını, nasıl sesler çıkardığını ve neler hissettiğini açıklayın. Örneğin: "Bu bir at, at büyük bir hayvandır, hızlı koşar." veya "Bu bir itfaiye kamyonu, kırmızı renkli.". Daha sonra "Kırmızı kamyon nerede?", "Beyaz at hangisi?" diyerek göstermesini bekleyin.
Çocuklar dokunarak, tutarak, eşyaları bir yerden bir yere taşıyarak öğrenirler. Ağır objeleri itmeyi ve çekmeyi denerler, küçük objelerin parmaklarının arasından geçişini seyrederler. Benzer şekilleri eşleştirmeyi denemekten çoğu çocuk bu ayda hoşlanacaktır. Ayrıca farklı şekillerde delikleri olan kutuya uygun şekilli parçaları atmak, yaşına uygun bir oyundur.
Son aylarda, nihayet, oyuncaklarla oynamaya başladığını görebilirsiniz. Bu ayda 20-30 dakika en sevdiği oyunu veya oyuncağı oynayabilir, ancak yine de sizin yanında olmanızı isteyecektir.
Etrafı keşfetme eğilimi başlayacağından güvenli oyuncakları seçmelisiniz. Karton kitaplar, müzik aletleri, blok ve kutular, yığılabilen, deste yapılabilen oyuncaklar, kordonsuz oyuncak telefonlar, itilip çekilebilen oyuncaklar bu yaş için en gözde oyuncaklardır. Oyuncakların küçük parçalar halinde olmadığına ve boğazına kaçmayacağına emin olun, ortalıkta küçük parçalar bırakmayın, parmaklarını yaralayabilecek keskin parçaları ortadan kaldırın.
20.ay
Fiziksel gelişim
Sağdan sola ve yukarıdan aşağı çizgiler ve hatta yuvarlak çizerek sizi şaşırtabilir. Boya kalemleriyle çizim yapması, yakalama ve tutma hareketi haricinde, baş ile gözler arasındaki iletişimi artırır ve hayal dünyasını genişletir.
Çocuğunuzun önüne büyük bir kağıt koyun ve eline pastel boya kalemi verin. Eğer masa başında oturup çizim yapmakla ilgilenmiyorsa dışarıda yürüyüşler yapın ve panoya kağıtlar yapıştırın. Vücudunun tüm parçalarını tanıyabilir. Bebekken elleri ve ayakları ile sürekli oynadığını hatırlayın. Bu aylarda ise belki ge-nital bölgesiyle ilgilenebilir. Özel bölgelerine elini götürdüğünü yakalarsanız, panik olmayın. Bu yaşlar için normal bir davranıştır. Bu yaşlar için en iyi yaklaşım, belki de görmezden gelmektir.
Toplum içinde veya başka insanlar yanındayken yaparsa, ilgisini başka yöne çekmeye ve bazı şeylerin sadece evde yapılabileceğini açıklamaya çalışın. Duş yapmak ve tuvalete gitmek gibi olayların da yalnız yapıldığını örnekleyerek açıklayabilirsiniz.
Yemek zamanları alışkın olduğunuzdan daha zorlu hale gelebilir. Çocuğunuz ağzına koyduğu her lokmanın tadına, görüntüsüne, rengine dikkat eder. Yeni besinler, yeni yiyecekler önermeye devam edin, ama tadına bakması için zorlamayın. Sizin yediğiniz yemeklere merakı daha fazla olacaktır ve tadına bakmak isteyecektir.
Çocuğunuz muhtemelen oldukça iyi bir şekilde çiğneyebilir, ancak nefes borusuna kaçmaması için hala et, tavuk, balık ve sebzeleri bir ısırık boyutunda vermeniz iyi olacaktır. Çatal ve kaşık kullanabilir, ancak her zaman kullanmak istememesi normaldir.
Sosyal ve duygusal gelişim
Şimdiye kadar uyumlu olması nedeniyle "2 yaş sendromu"na hazırlıksız yakalanabilirsiniz.
Sizin ayakkabılarınızı denemeyi seviyor mu? Paltonuzu, ceketinizi, şapkanızı, gözlüklerinizi giymeye kalkışıyor mu? Ayakkabınızı giyer, size gösterir ki daha büyüdüğünün farkındadır ve sizin gibi olmak istiyordur. Ayıcıkları veya bebekleriyle yaşıyor gibi oyun oynayabilir. Onlara yemek yedirerek ve battaniyenin altına koyup ninni söyleyerek anne rolü oynayabilir. Bunun gibi tiyatro oyunlarından hoşlanmaya başlaması bir başkasının duygularını anlaması ve paylaşmayı öğrenmesi için de önemlidir.
Çoğu 20 aylık çocuk sıcakkanlıdır. Sevdiklerinden ayrılacağı zaman sizin kucağınıza gelmek isteyebilir. Ev işlerinde size yardım etmeye devam eder, çamaşır makinesini doldurur, alışveriş poşetlerini çözer ve boşaltır, mutfağa yerleştirir. Bunları sizin yardımınız olmadan yapmak ister.
Dil ve anlama gelişimi
İki kelimeyi yan yana kullanabilir, bu onun dil gelişimi için büyük bir basamaktır. Geldi, düştü gibi fiili anlatan kelimeleri de söyleyebilir. 18 ile 21 aylar arasında duyduğu kelimeleri taklit etmek için daha isteklidir. 20 aylık çocuk, 12-15 kelime söyleyebilir.
Onunla sürekli konuşarak ve birlikte gördüğünüz şeyleri ona anlatarak konuşmasını cesaretlendirmeye devam edin.
Siren sesini, köpek havlamasını ve kuşların ötüşünü dinlemekten hoşlanacaktır. Duyduğunuz her sesi tekrarlayarak ona taklit edin. Çocuğunuz için sesleri taklit etmek, kelimeleri tekrarlamaktan daha kolaydır. Siz konuşurken telefonla konuşmak isterse karşınızdaki kişiyle konuşmasına izin verin.
Ne yapıyorsanız yapın, sizin yanınızda olmak isteyecektir. Diş fırçalarken, evi süpürürken, yatakları toplarken, yemek pişirirken yanınızda olması en büyük tecrübedir. Size yardım etmek istiyorsa yapabileceği şeyleri yapmasını isteyin. Yemek sofrasını hazırlarken her tabağın yanına bir kaşık yerleştirmesini veya kendi plastik tabak ve bardağını masaya koymasını isteyin. Eşyaların nasıl çalıştığını merak eder. Oyuncaklarını sökebilir ve geri birleştirmeye çalışır. Eşyaları saklama oyunları, basit yap-bozlar ve şekil geçirme kutusu hala en sevdiği oyunlardır.
21 .ay
Fiziksel gelişim
Daha çok ilgisini çeken durumları ve yeni edindiği becerileri gözleyin. Yuvarlak bir şeyin üstünde dengesini sağlaması ve kaldırım kenarında yürümesi heyecanlı bir deneyimdir. Her şeyin üzerine tırmanarak kendisini daha uzun hissetmek ister. Ancak kendisine zarar vermemesi için güvenli yerlerde tırmanmasını sağlayın, çünkü bu davranışları, fiziksel gelişimini artırması ve enerjisini boşaltması için iyi bir yoldur.
Artık bütün hareketleri bağımsızdır ve sizin yardımınızı genellikle istemez. Kuvvetli ve atik bir şekilde sandalyelere çıkar, yatağından aşağı tırmanır (en azından dener), büyük oyuncak kutularını sürüklediğini görürsünüz. Eğer bir kez fırçalıyorsanız gece yatmadan önce mutlaka fırçalayın. Her dişini yeterli özende firçalayıncaya kadar geçecek yıllar süresince sizin desteğinize ihtiyacı var, önce kendi fırçalasın, ardından izin verirse siz de devam edin.
Sosyal ve duygusal gelişim
Alıştığınıza göre biraz daha sakin olduğunu görebilirsiniz. Büyükanne veya büyükbabayla oturmak, onlardan bir masal veya kendisiyle ilgili bir hikaye anlatmasını isteyebilir. Bazen ilginin kendisinde olmasını ister bazen de sıkılır, yalnız oynamak isteyebilir. Bazı görevleri iyice öğrenmek için daha fazla istek duyar, sizin ihtiyacınız olmasa bile... 21 aydan sonra çoğu çocuk, kendi ismini söyleyebilir.
Eğer hala yanından birkaç dakika bile ayrıldığınızda sinirleniyorsa, kısa süre sonra yanına döneceğinizi anlatın. Diğer odada olduğunuzu ve 5 dakika içinde döneceğinizi söyleyin. Geri döneceğinizi bir kez kabullenirse, daha uzun zamanda ayrı kalmaya başlayacaktır.
Eğer sürekli ona destek ve sevginizi verirseniz, ihtiyacı olan güvenini kazanacaktır. Her zaman kendisinin denemesine cesaretlendirin, ancak başarısız olduğunda hemen arkasından tekrar denemesini sağlamayın.
Başkasına ait bir şeyi veya oyuncağı istendiğinde artık elinden bırakacaktır. Artık kendisinin evrende tek olmadığını ve her şeyin kendisine ait olmadığını kavramaya başlayacaktır. Fotoğraflardan yakınlarının ve arkadaşlarının yüzlerini tanıyabilir ve isimlerini hatırlayabilir. Yeni çekilen fotoğrafını diğerlerinden ayırabilir. Hala "Hayır!" mı diyor? Evet veya hayırla cevaplanacak sorular yerine soru olmayacak şekilde konuşmanız daha iyi olacaktır. Örneğin, "Öğle yemeği için hazır mısın?" yerine, "İşte sütün veya peynirli makarnan." şeklinde konuşun.
Dil ve anlama gelişimi
Kendi vücudunun parçalarının isimlerini bilir ve nerede olduklarını işaret ederken aynı zamanda bebeği veya oyuncak ayısını da kendisininkiyle karşılaştırarak aynılarını gösterir. Bir kağıda daire çizer ve dik çizgiyi daha iyi çizecektir. Aşağıya eğilebilir ve küçük objeleri alabilir. Birkaç dakika sizinle birlikte oturarak bir kitaba bakmaya tahammül gösterebilir. Bir hikaye okurken resimlerdeki küçük detayları bulmasını isteyin, küçük fare veya kırmızı balon gibi. Günlük kullandığımız objeleri veya insan vücudunu gösteren kitaplar iyi seçim olacaktır. İki veya üç parçalı yap-bozu sizinle birlikte birleştirebilir. Bebek diliyle konuşmayan, sık ve düzgün bir şekilde konuşan ailelerin çocukları, güzel konuşmak ve geniş sözcük dağarcığına sahip olmaları için daha şanslıdırlar. Eğlenceli şarkılar ve parmak oyunları da dil ve düşünce gelişimini artırabilir.
22.ay
Fiziksel gelişim
Oyun oynarken tüm parmaklarını kullanarak bloklardan kuleler yapacak, ayakkabı bağını deliklerden geçirebilecektir. Şekil verilebilen oyuncaklarla oynamaktan hoşlanır. Oyun hamuruyla zaman geçirmek hem eğlencelidir, hem de el becerilerinin artmasını sağlar.
Odasının bir köşesini sanat köşesi haline getirin. Burada oyun hamurları, kalemler, pastel kalemler, boyalar, kartonlar ve el işi kağıtları her zaman ulaşabileceği şekilde hazır bulunsun. Düşmeden büyük bir topa vurabilir. Koşarken köşeleri dönmekte zorlanabilir.
Sosyal ve duygusal gelişim
Bu ayda patron gibi davranmasını bekleyebilirsiniz. Yeteneklerinin, çevresindeki insanları nasıl etkilediğini test eder. Örneğin en sevdiği şarkıyı söylemeye başladığınızda "Dur!" diye bağıra-bilir. Aslında durmanızı istemiyordur, nasıl tepki vereceğinizi görmek ister. Eğer oyuncağı ile oynarken sizden yardım istiyorsa, büyük bir gelişim sıçrayışına tanıklık ediyorsunuz demektir. Yapamadığı zaman fırlatmak yerine, artık sorunu çözmek için sizden yardım istiyordur. "Bak!", diğer bir sık kullandığı komuttur, sizin onayınıza ve beğenmenize ihtiyacı olduğunu gösterir. Karalamalarını veya blok kulelerini alkışlamanızı isteyebilir. Bu becerileri için övülmesi, yeni beceriler denemesi için kendine güvenini artıracaktır.
Patronvari emredici tavırlarını "Lütfen!" ve "Teşekkür ederim!" demesini öğretmek için bir basamak olarak kullanın. Örneğin, yardım istediğinde "Lütfen" demesini öğretin. "Dur!" diyorsa neden bunu söylediğini açıklamasını isteyin. Sözcükleri yetersiz olmasına rağmen kendine göre bir açıklama yaparsa şaşırabilirsiniz.
Sizi ve daha birkaç kişiyi sevgisini göstererek sevindirebilir. Size sarılır ve öper, genellikle siz çağırdığınız zaman gelir. Bunun ne anlama geldiğini tam olarak bilmese de, yaptığı zaman sizi mutlu ettiğinin farkındadır. Kendisi için sevimsiz bazı işleri yaparak, kitaplarını ve oyuncaklarını toplamak gibi, size yardım etmek bile isteyebilir.
Bazı çocuklar bu yaş civarında ilgisi/ bir döneme girerler. Özellikle sevgi ve uyum göstermiyorsa sabırlı olun, bunun geçici bir dönem olduğunu düşünün. Sizin duygularınızdan etkilenebilir, ancak size anlatamaz. Nasıl hissettiğiyle ilgili ona sorular sormayı deneyin. Örneğin; "Anneye bir şey için mi kızgınsın?", "Geç geldiğim için mi üzgünsün?" gibi...
Dil ve anlama gelişimi
22 aylık çocuğun kelime kapasitesi yaklaşık 20 kelimedir. Çoğu 20 aylık çocuk iki kelimeyi yan yana getirebilir. Konuşmanızdaki tonlamaları taklit etmeye başlayabilir. Vücudunun 5 ya da daha fazla parçasını sorduğunuzda gösterebilir. Söylediğiniz ninnileri sizinle birlikte söylemekten hoşlanacaktır.
Bu dönemde konuşma gelişimi için dinleme yeteneği çok önemlidir. Ona çocuk kitapları okuyarak, dinlemeye özendirebilirsiniz. Birlikte şarkı söylemek isteyecektir, unuttuğu kelimeler için sizi dinleyecektir.
Çoğu çocuk kitaplara bakmaktan hoşlanır, en sevdiği kitabı kendi kendine okuyormuş gibi yapabilir. Dikkat süresi hala kısa olduğu için, hikayeyi bitirmek için acele ederek hızlı okumayın, yavaş yavaş okuyun, resimleri incelemesine fırsat verin, sıkıldığı zaman durun. Bu aylarda hikayenin sonunu getirmek ten çok, okuyarak vakit geçirmek çok önemlidir. Bir isteğini gerçekleştirmek için çok özel fikirler üretmeye başlar.
... devamı altta.